Czynnikiem, który diametralnie zmienił sposób myślenia rachmistrzów europejskich, było poznanie i upowszechnienie w X wieku cyfr arabskich. Ten system zapisu, wywodzący się z Indii, przejęty następnie przez Arabów, polegał na tym, że każda cyfra od 1 do 9 zyskiwała swój indywidualny symbol graficzny i w zależności od pozycji w zapisie liczby oznaczała rząd jedności, dziesiątek, setek itd. Początkowo cyfry arabskie usprawniły pracę tylko na tablicach rachunkowych, ponieważ dużą liczbę żetonów zastąpiono jednym z odpowiednim zapisem cyfrowym. Jednak był to początek drogi do skonstruowania automatycznych maszyn liczących.
Pierwszym, jeszcze nie mechanicznym urządzeniem były wymyślone na początku XVII wieku tak zwane pałeczki Nepera, czyli komplet kwadratowych w przekroju poprzecznym, ponumerowanych patyków, mających na każdej ściance kolumnę cyfr. Aby wykonać mnożenie, wystarczyło odpowiednie pałeczki zetknąć ze sobą bokami i odczytać cyfry, które po dodaniu do siebie dawały poszukiwany wynik. Pałeczki szybko zastąpiono umieszczonymi w drewnianej obudowie walcami; po ich obrocie ukazywała się żądana kolumna cyfr.