Dlaczego kobiety chorują częściej na migreny niż mężczyzni?
Każdego roku ok. 6% mężczyzn i 18% kobiet cierpi na uporczywy, osłabiający ból głowy, zwany migreną.
Jak to możliwe, że kobiety dotknięte są tą chorobą trzy razy częściej niż mężczyźni? Naukowcy z Bostonu twierdzą, że odkryli wreszcie przyczynę: za wszystko odpowiada inna budowa mózgu. Mózg kobiet cierpiących na migrenę szybciej reaguje na niektóre bodźce. Co więcej, wykryto u nich zgrubienie w dwóch obszarach mózgu. David Borsook ze szpitala dziecięcego w Bostonie odkrył, że mózgi kobiet cierpiących na migreny mają inną budowę niż mózgi mężczyzn. Naukowcy zbadali 44 osoby, z których połowa cierpiała na migreny. Gdy mieli ocenić intensywność bólu, okazało się, że kobiety znoszą go o wiele gorzej od mężczyzn. Jest to podobne do rysowania paznokciami po tablicy. Niektóre osoby nie potrafią znieść tego dźwięku, a innym on nie przeszkadza, wyjaśnia Borsook.
Na podstawie tych informacji uczony zdecydował się sprawdzić, dlaczego kobiety miewają migreny częściej od mężczyzn. Początkowo zupełnie nie brał pod uwagę możliwości, że mózgi kobiet są bardziej wrażliwe na dopływające z otoczenia bodźce.
Podczas badania aktywności mózgów wolontariuszy Brook odkrył, że kobiety z migrenami wykazują nadaktywność w tylnej części wyspy (posterior insular cortex), która bierze udział w powstawaniu uczuć i emocji. Kolejnym obszarem, który swą aktywnością zwrócił uwagę naukowca, jest, znajdujący się w kresomózgowiu, przedklinek (praecuneus). U mężczyzn nie zaobserwowano podobnych reakcji wspomnianych struktur mózgowych. Przewodnicząca zespołu badawczego, Nasim Maleki, porównała reakcje na ból mózgów osób cierpiących na migreny. Badacze 3-krotnie parzyli ich gorącą metalową kostką w rękę – zawsze przez 15 s z półminutowymi pauzami. Kostka parzyła jak kubek z gorącą kawą.
Na podstawie zdjęć z rezonansu magnetycznego odkryto, że przerośnięte obszary w mózgach kobiet komunikują się ze sobą nawzajem i razem reagują na ból. Nic podobnego nie pojawiło się w mózgach mężczyzn. Według badaczki Maleki między płciami istnieją również różnice w reakcji mózgu na ból. Mózg kobiet aktywuje głównie te części mózgu, które są elementem neuronowej sieci emocji. Nie chodzi tylko o jedną część mózgu, która różni się u mężczyzn i kobiet cierpiących na migreny. Chodzi o różnice w bardzo rozległym systemie, wyjaśnia Maleki . U mężczyzn w czasie bólu aktywuje się tylko jeden obszar mózgowy, a dokładnie jądro półleżące, które jest aktywne w przyjemnych sytuacjach – np. przy otrzymywaniu nagród, podczas śmiechu czy zaspokajaniu nałogu.
Co ważne, męski i kobiecy mózg reagują inaczej zarówno na ból, jak i na nałogi, opisuje dalej Maleki. Podczas gdy mężczyźni mają większe skłonności do nałogów i jest ich dużo więcej niż uzależnionych kobiet, kobiety dużo intensywniej przeżywają ból. Czy ich procesy mózgowe połączone z ośrodkiem przyjemności mają wpływ na pojawianie się migreny? Na to pytanie nie znamy jeszcze jednoznacznej odpowiedzi, jednakże naukowcy stale starają się znaleźć związek między migrenami a nerwowymi sieciami bólu i nagrody. Neurolog dr Andrew Charles z Uniwersytetu Kalifornijskiego twierdzi, że migreny są lekceważone przez specjalistów. Według niego nie można postrzegać ich jako subiektywnego odczuwania bólu, ale jako złożone procesy i mechanizmy mózgowe, zachodzące w mózgach pacjentów. Co ważne, męski i kobiecy mózg reagują inaczej zarówno na ból, jak i na nałogi, opisuje dalej Maleki.
Podczas gdy mężczyźni mają większe skłonności do nałogów i jest ich dużo więcej niż uzależnionych kobiet, kobiety dużo intensywniej przeżywają ból. Czy ich procesy mózgowe połączone z ośrodkiem przyjemności mają wpływ na pojawianie się migreny? Na to pytanie nie znamy jeszcze jednoznacznej odpowiedzi, jednakże naukowcy stale starają się znaleźć związek między migrenami a nerwowymi sieciami bólu i nagrody. Neurolog dr Andrew Charles z Uniwersytetu Kalifornijskiego twierdzi, że migreny są lekceważone przez specjalistów. Według niego nie można postrzegać ich jako subiektywnego odczuwania bólu, ale jako złożone procesy i mechanizmy mózgowe, zachodzące w mózgach pacjentów. Kobiety-migrenowce są często wrażliwsze na różnie nieprzyjemne doświadczenia.
Częściej pojawiają się u nich depresja i stany lękowe. Te towarzyszące migrenie zjawiska mogłyby wiązać się z ośrodkiem emocji, który aktywuje się przy ogromnym bólu, przypuszcza neurolog Todd Schwedt z Mayo Clinic w Phoenix. Niemniej jednak badania Nasim Maleki powodują powstanie kolejnych pytań: Czy różnice między mózgiem kobiety a mężczyzny są przyczyną, czy skutkiem migren? Czy jest to reakcja na ból ogólnie, czy wyłącznie na ból migrenowy? Te pytania pozostają stale bez odpowiedzi. Naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles starają się spojrzeć na problematykę kobiecych migren pod innym kątem. Według nich wszystko mogłoby mieć związek z szybszym rozchodzeniem się fal mózgowych.
Wcześniej eksperci byli przekonani, że migreny wywoływane są przede wszystkim przez zwężanie i rozszerzanie się naczyń krwionośnych w mózgu. Najnowsze badania całkowicie obaliły tę teorię – migreny wywołują nadmierne reakcje mózgu na określone drażniące bodźce. W mózgach migrenowców fale mózgowe aktywności rozchodzą się po jego powierzchni szybciej niż u pozostałych osób. Konkretnie chodzi o tzw. rozszerzającą się depresję korową (ang. cortical spreading depression, dalej CSD). Powoduje ona nie tylko sam ból, ale również towarzyszące mu nieprzyjemne odczucia, np. mdłości, halucynacje wzrokowe, trudności z koncentracją itp. Naukowcom udało się zobrazować te przyśpieszone reakcje w mózgach uśpionych myszy i okazało się, że u samic dużo łatwiej jest sprowokować powstanie CSD.
Oznacza to, że ich mózg reagował dużo intensywniej i nawet 3-krotnie szybciej na bodźce niż mózg samców. Wiele czynników może zwiększyć szybkość i intensywność CSD u obu płci, co prowadzi do podwyższonego ryzyka wystąpienia migreny. Do czynników należą np. geny, hormony i środowisko zewnętrzne. Podobno migreny pojawiają się częściej u kobiet w czasie menstruacji. Jednak kierujący badaniami dr Andrew Charles nie zgadza się z ostatnim czynnikiem. Według niego migrena z pewnością nie wiąże się z cyklem menstruacyjnym. Nasze badania wskazują, że poziom CSD u kobiet nie zmienia swojej intensywności, w porównaniu z mężczyznami, w ciągu miesiąca czy dnia. Oznacza to, że cykl menstruacyjny nie ma żadnego wpływu na migrenę. Ból wywołują mechanizmy mózgowe, które są o wiele bardziej skomplikowane. Nie możemy zrzucać wszystkiego na hormony, uzupełnia Charles.
Wyniki badań ekspertów z Uniwersytetu Kalifornijskiego są bardzo istotne np. dla rozwoju nowych leków przeciwmigrenowych. W innych badaniach naukowcy odkryli, że lek memantyna, który wykorzystywany jest w leczeniu choroby Alzheimera, hamuje działanie CSD. Grupa 54 migrenowców sprawdzała jego działanie. Po dwóch miesiącach stosowania memantyny wypełnili ankietę i większość z nich (36 wolontariuszy) stwierdziła, że migreny pojawiały się dużo rzadziej. Wszyscy badani mieli już wcześniejsze doświadczenia z leczeniem, jednak żaden lek im nie pomagał. Andrew Charles ostrzega, że podobne testy należy przeprowadzić na dużo większej grupie osób cierpiących na migrenę. Jednak hamowanie działania CSD jest słusznym kierunkiem badań nad skutecznym lekiem.
CO TO JEST MIGRENA?
Migrena to choroba przewlekła, która charakteryzuje się powtarzającymi się atakami bólu głowy.
Jest to pulsujący ból po jednej stronie głowy. Migrenie towarzyszą często mdłości, wymioty, światłowstręt, większa wrażliwość na dźwięki, zapachy itp. Choroba dotyczy praktycznie wszystkich grup wiekowych – w dzieciństwie jest częstsza u chłopców, a w okresie dojrzewania mają ją częściej dziewczęta. Największą liczbę migrenowców zarejestrowano wśród osób pomiędzy 30. a 40. rokiem życia. Rozróżniamy dwa typy migreny: migrena z aurą (aura = objaw) i migrena bez aury, która jest o wiele częstsza (aż 80% przypadków). Aura objawia się przejściowym zaburzeniem wzroku, różnymi zaburzeniami w polu widzenia (chory ma mroczki przed oczami, widzi fale, czasem błyski, drobne przedmioty itp.).
Rzadziej migrenie towarzyszy zaburzenie czucia w kończynach, mrowienie, także zaburzenia w poruszaniu kończynami, a nawet zaburzenia mowy. Objawy aury zazwyczaj znikają po pojawieniu się bólu głowy. Jakiego bólu należy się bać? Nie każdy ból głowy to migrena. W większości przypadków jest to objaw jakiejś choroby – intensywny ból może być sygnałem poważnej choroby, która może zagrażać życiu pacjenta. Jak rozpoznać takie ostrzeżenia ze strony organizmu? Z jakim bólem głowy powinniśmy udać się do lekarza? Bóle głowy można podzielić na pierwotne i wtórne. Bóle pierwotne nie są objawami chorób zagrażających życiu, sygnalizują raczej krótkotrwały atak. Wtórny ból głowy pojawia się przy poważnej chorobie.
Do pierwotnych bólów głowy należy np. migrena, napięciowe bóle głowy czy bóle głowy pojawiające się podczas aktywności fizycznej i seksualnej. Wtórnym bólom głowy często towarzyszą inne objawy neurologiczne. Pojawiają się przy poważnych chorobach, jak np. zapalenie opon mózgowych, udar mózgu, zakrzepica żył mózgu, uraz głowy itp.
Jeśli nie jesteśmy pewni, dlaczego boli nas głowa, należy udać się do lekarza. Alarmujące są następujące sytuacje – jest to pierwszy ból głowy u pacjenta w wieku ponad 40 lat lub jeśli ból pojawił się nagle i jest bardzo intensywny, stopniowo się nasila i nie reaguje na normalne leczenie. Niebezpieczeństwo pojawia się, gdy oprócz bólu głowy pojawiają się omdlenia. Ból głowy u pacjenta z nowotworem czy wirusem HIV może być także sygnałem poważniejszej choroby. Lekarz powinien zainteresować się, czy chodzi o ból tępy, pulsujący czy piorunujący, powinien zlokalizować ból, zidentyfikować jego intensywność i czas trwania. Ze względu na to, że intensywny ból głowy może być objawem niebezpiecznej choroby, nie powinno się lekceważyć odczuć pacjenta.
CO WYWOŁUJE MIGRENĘ?
Migreny często pojawiają się podczas zmian hormonalnych: przy stosowaniu antykoncepcji, po zajściu w ciążę, podczas menstruacji, owulacji, menopauzy itp.
Czynnikiem wywołują cym migreny mogą być niektóre leki czy aplikacje środków kontrastowych podczas badania naczyń metodą obrazowania. Wpływ na ból może mieć również środowisko: nieregularne ćwiczenia, zbyt duży wysiłek fizyczny, podróże pociągiem czy samolotem. Pacjenci jako czynniki migreny wymieniają najczęściej różne rodzaje pożywienia.
Są to np. niektóre typy serów (zwłaszcza te dojrzewające), alkohol, sztuczne słodziki, kawa, czekolada, glutaminian ten najczęściej występuje w tzw. zupkach chińskich), cytrusy, przetwory owocowe, kapusta kiszona itd. Bóle głowy mogą być również wywoływane przez nieprawidłowe nawyki żywieniowe: opuszczanie posiłków, spóźnianie się z posiłkami, przejadanie się lub niedojadanie. Migrenę może wywołać też zmiana pogody, stres, napięcie emocjonalne, depresja, migające światło czy np. dym papierosowy i inne silne zapachy.
