Jak pierzaści uwodzą swoje partnerki?

Okresy godowe zwierząt są najważniejszymi rytuałami, które decydują o przekazaniu własnego DNA następnym pokoleniom. Zachowania godowe pierzastych różnią się w zależności od gatunku. Jakie są ptasie toki i które z nich są najciekawsze komplikowane układy taneczne, różne śpiewy i kolory piór należą do szerokiego wachlarza ptasich zalotów, mających na celu przyciągnięcie uwagi płodnych partnerek. Bez takich nawoływali i ruchów poszukiwanie samic przypominałoby raczej szukanie igły w stogu siana. Jednak w ptasim świecie to najczęściej samica wybiera odpowiedniego samca. Samiczka ocenia umiejętności autoprezentacji potencjalnego kandydatka i na tej podstawie stwierdza, czy nadaje się on do opieki nad przyszłym potomstwem, czy też nie. To dzięki zachowaniom godowym rozpoznaje właściwego partnera wśród setek innych potencjalnych kandydatów. Podczas całego tego okresu ptaki bronią uparcie swojego terytorium. Większość samców podczas sezonu lęgowego jest wierna jednej partnerce, lecz pośród całej populacji aż 10% to gatunki poligamiczne, które nie biorą udziału w wychowaniu młodych.

Jakie techniki uwodzenia stosują ptaki?

ŚPIEW: PTASIE TRELE Śpiew jest jedną z najpopularniejszych taktyk w trakcie ptasich zalotów, a ok. 4 tys. gatunków wróblowatych posiada krtań o specyficznej budowie, pozwalającej im wydawać dźwięki godowe. Stopień skomplikowania i różnorodności tych treli wskazuje potencjalnej partnerce, jak zdolny i dojrzały jest samiec, jednak czasami zdarza się, że to one wabią potencjalnych partnerów (Charadrius morinellus). Oprócz tego istnieje też ok. 200 gatunków, które w czasie godów wykonują przepiękne duety, np. żuraw popielaty (Grus grus). Śpiewy godowe mają też drugie bardzo ważne zadanie. Stanowią znaki ostrzegawcze dla innych osobników, że teren jest już przez kogoś zajęty.

WYGLĄD: PTASI WYBIEG MODY Okresy godowe to dla ptaków prawdziwa rewia mody. Większość osobników zmienia wtedy upierzenie, przywdziewając tzw. szaty godowe. Są one zewnętrznym przejawem gotowości samców do rozrodu, a intensywność barw czy wielkość grzebienia świadczy o nastroju godowym danego osobnika. Wszystkie te zabiegi mają na celu zwabienie samicy, a często jest to ostateczne kryterium decydujące o wyborze partnera. Im barwniejsze i jaskrawsze piórka, tym wyraźniej samiec sygnalizuje swoją dominację. Sikorki bogatki wybierają swoich partnerów na podstawie rozmiarów czarnej kreski na brzuszku. Badania wykazały, że domalowanie flamastrem grubszej kreski spowodowało większe zainteresowanie nim płci przeciwnej

TANIEC: POWIETRZNE PIRUETY  Ptaki wykonują skomplikowane układy taneczne, które są sekwencją ruchów typową dla każdego gatunku. Popisy te mają na celu stworzenie więzi między „tancerzami” przed kopulacją. Tańce godowe ptaków mogę trwać nawet do kilku godzin, podczas których samce skaczą, kiwają głowami, machają skrzydłami i dumnie kroczą.

GŁADZENIE PIÓR PTASIE PIESZCZOTY Sposobem na zacieśnienie stworzonych więzi jest wzajemnie gładzenie piór, to ptasi odpowiednik małpiego iskania. W czasie tych zabiegów ptaki układają partnerowi pióra, a samiec udowadnia, że będzie w stanie zaopiekować się wybranką. Poza tym, niektórym gatunkom papużek fizyczny kontakt sprawia przyjemność.

KARMIENIE: PRZEZ ŻOŁĄDEK DO SERCA Kolejną drogą do serca partnerki jest romantyczna kolacja. Samce niektórych gatunków, np. rybitwy, by pokazać, że są wstanie wy karmić potomstwo, przynoszą samiczce jedzenie. Zwyczaj ten pomaga samicy zgromadzić zapasy energetyczne, dzięki czemu będzie mogła złożyć więcej jaj.

BUDOWA ALTANKI: PTASI DOM SCHADZEK Samce altanników, z rzędu wróblowych, konstruują altanki, czyli pomieszczenia zbudowane z dwóch pionowych ścian trawy. Skąpiej ubarwione okazy nadrabiają swoje braki bogatszym przyozdobieniem altanki, ocenianej przez samice. Po kopulacji samica opuszcza altankę, by zbudować gniazdo i złożyć jaja. W tym czasie samce zaczynają wabić kolejne partnerki

GDZIE ODBYWAJĄ SIĘ GODY? Miejsce, w którym samce popisują się przed samiczkami, zwane jest tokowiskiem. Ich popisy zazwyczaj zaczynają się o świcie. Niektóre tokowiska pełnią również funkcje miejsca gniazdowania, w którym później odbywają się lęgi. W dużych koloniach gniazdują najczęściej ptaki morskie, np. największa kolonia głuptaków w Quebecu liczy ok. 30 tys. par, powracających co roku w to samo miejsce. Terytorialne ograniczenia gniazdowania nie dotyczą ptaków lądowych. Z charakterystycznych zachowań godowych znany jest bojownik batalion (Philomachus pugnax). Każdy samiec agresywnie broni swojego terytorium tokowego, z którego przywabia samice. Te zaś przechadzają się pomiędzy popisującymi i wdającymi się w udawane bójki kandydatami. Osobnicy płci męskiej, niczym gladiatorzy na starożytnych arenach, ścierają się ze sobą w pojedynkach o względy wybrednych pań. Co ciekawe charakterystyczne dla tego gatunku ptaków, po zakończonych godach niektóre z zwycięskich samców zdobywają kilka samiczek, podczas gdy inne odchodzą z niczym. Swoje zaloty wcześnie zaczynają samce cietrzewia zwyczajnego (Tetrao tetrix), które na tokowiskach zbierają się juz około trzeciej nad ranem. Na miejsce godów najczęściej wybierają tereny otwarte: torfowiska lub łąki, gdzie zbiera się średnio kilkanaście kogutów. By zaimponować potencjalnym partnerkom, cietrzewie szybko biegając                wydają głośne okrzyki i modulowane glosy, a także stroszą pióra i rozkładają ogony, by przestraszyć rywali. Gdy na tokowisko przybywają samice, między podnieconymi samcami może dochodzić do walk kończących się z reguły wraz z nadejściem świtu. 

Najlepszy czas na okres lęgowy.

Gody to tylko jeden z etapów okresu lęgowego. Toki poprzedzają budowę gniazda, opiekę nad pisklętami czy naukę latania, więc aby ptasi rodzice mieli na to wszystko czas, toki muszą zacząć się odpowiednio wcześnie. Termin rozpoczęcia zależy od kilku czynników:

 CZYNNIK 1 : geografia

Im dalej na północ, tym później zaczyna się okres godowy i parzenie. Niektóre ptaki migrują w inne części świata, aby znaleźć odpowiednie warunki do wychowania młodych.

CZYNNIK 2 : pożywienie

Dostępność pożywienia jest bardzo ważna dla przyszłych rodziców to jeden z powodów, dla których ptaki mogą migrować w inne części świata. Większa ilość pokarmu zwiększa szansę na przeżycie piskląt oraz wpływa na ogólną ilość potomków danego gatunku.

CZYNNIK 3: woda

Dostęp do wody jest równie ważny. Ptaki zamieszkujące tereny pustynne lub sawanny rozpoczynają gniazdowanie wraz z nadejściem pory deszczowej, przy czym gdy ta wystąpi w innym terminie  wykorzystują wcześniejszą okazję do lęgu

CZYNNIK 4 : czas opieki

Jak wspomniano, toki to tylko krótki epizod w całym okresie lęgowym, na który składa się również opieka nad młodymi i nauka latania. Niektóre pisklęta dojrzewają szybko, a inne potrzebują rodziców tygodniami lub miesiącami, nim zaczną samodzielnie zdobywać pożywienie i będą mogły opuścić gniazdo. Od tego, jak długo należy zajmować się potomstwem lub wysiadywać jaja, zależy moment rozpoczęcia godów. Im tego czasu potrzeba więcej, tym wcześniej samce zaczynają poszukiwać samiczek.

CZYNNIK 5 : liczba piskląt Niektóre gatunki ptaków składają jaja kilka razy w roku. Aby mieć jak najwięcej okazji do wydania na świat potomstwa, okresy godowe muszą zacząć tak wcześnie, jak to tylko możliwe, gdyż niejednokrotnie z powodu złych warunków mogą nie zdążyć przeprowadzić drugiego okresu godowego.

CZYNNIK 6 : gniazdo

Początek godów zależy również od sposobu gniazdowania. Gatunki, które mieszkają w opuszczonych dziuplach drzew czy ptasich budkach, zaczynają toki jak najpóźniej, bowiem dopiero wtedy dostępna jest wystarczająca liczba wolnych miejsc opuszczonych przez poprzednich właścicieli. Ptaki mieszkające w opuszczonych gniazdach zaczynają toki jak najwcześniej, gatunki budujące swoje własne gniazda mogą spokojnie rozpocząć gody w dowolnym terminie zależnym od innych czynników.

4 NAJCIEKAWSZE RYTUAŁY GODOWE

RAJSKIE PTAKI POCHODZĄ Z RAJU Występujące na Molukach, Nowej Gwinei i w Australii ptaki z rodziny cudowronków (Paradisaeidae) znane są z przepięknego upierzenia, któremu zawdzięczają miano rajskich ptaków. Jedynie samce mogą szczycić się obecnością wielobarwnych, zdobnych piór na ogonie lub na głowie. Podczas tańca prezentują swoje pióra ze wszystkich stron, a ich 4050 centymetrowe pióra z ogonów samice potrafią rozpoznać z odległości ponad 1 km. Oprócz tego, w czasie toków samce wydają bardzo donośne dźwięki i wykonują akrobatyczny lot. Samce czarownika (Seleucidis melanoleucus) wyróżniają się spośród cudowronków dwunastoma długimi, cienkimi piórami, wyrastającymi z ogona. Podczas toków pocierają nimi głowy samic, lecz ornitologom da tej pory nie udało się ustalić celu takich zalotów.  

KOLIBER JEST SZYBSZY OD MYŚLIWCA Najmniejsze za mieszkujące Ziemię ptaki okazują się też najszybszymi. Kolibry w czasie lotu nurkowego, jakim chcą oczarować partnerkę, osiągają prędkość nawet do 120 km/h. Oglądając w zwolnieniu nagrania ich lotów, odkryto, ze w ciągu sekundy pokonują odległość równą niemal 400 długościom ich ciała. Oznacza to, że biorąc pod uwagę ten stosunek  przemieszczają się szybciej od myśliwca. W czasie takiego lotu nurkowego oddziałują na nie przeciążenia sięgające nawet 10 g.

GORZYK TAŃCZĄCY MOONWALK Niewiarygodny układ taneczny prezentują samce kosogorzyka miotlastego (Machaeropterus deliciosus) podskakują, kiwają się, machają skrzydłami, robią stójki i po trafią sztywno chodzić po gałązce, co wygląda jak prawdziwy moonwalk Michaela Jacksona. Aby zrozumieć mechanizm ich godów, Kimberly Bostwick z Uniwersytetu Cornella w USA nagrywała gorzyki. Przy dużym zwolnieniu obrazu zaobserwowała, że ptaki te potrafią uderzyć o siebie skrzydłami 107 razy na sekundę. Dzięki temu te drobne osobniki, za pomocą specjalnie zbudowanych piór, wydają skomplikowane dźwięki, przypominające mniej więcej skrzypcowe fis. Poprzez pocieranie różnych części ciała dźwięki wydobywa również świerszcz, jednak wśród ptaków jest to bardzo rzadko spotykane zjawisko

LIROGON WABI DŹWIĘKIEM PIŁY MECHANICZNEJ Zamieszkujące wyłącznie Australię lirogony wspaniałe (Menura novaehollandiae) znane przede wszystkim ze swoich niewiarygodnych umiejętności naśladowania niemal wszystkich zasłyszanych dźwięków. Bezbłędnie podrabiają nie tylko śpiew innych ptaków, szczekanie psa czy płacz dziecka, ale również dźwięki mechaniczne, takie jak: warkot silnika, wycie autoalarmu czy odgłosy piły łańcuchowej. Umiejętność tę samce wykorzystują w trakcie godów, gdy swój śpiew łączą z tańcem, w czasie którego rozkładają długie srebrzyste pióra ogonowe nad grzbietem. Młode lirogony pozostają przy matce nawet prawie rok od wyklucia, samce zaś muszą czekać długie dwa lata, by uzyskać pełne, ozdobne upierzenie.