CEGIEŁKI LUDZKIEGO CIAŁA

Komórkę odkrył w XVII w. angielski uczony Robert Hooke, badając pod mikroskopem bardzo cienki plasterek korka. W sto lat później Kacper Fryderyk Wolff, twórca embriologii (nauk i o rozwoju organizmu od zapłodnienia do narodzin lub do wyklucia), udowodnił istnienie amalgamatów małych kulistych lub pęcherzykowatych tworów w obrębie tkanek żywych. Z odkrycia tego wzięły początek 2 nowe nauki  cytologia (nauka o komórkach) i histologia (nauka o tkankach, czyli zespołach wielokomórkowych wyspecjalizowanych do pełnienia określonej roli).

Budowa komórki
Komórka stanowi podstawową żywą jednostkę organizmu. Odpowiednio wy barwiona daje się badać pod zwykłym mikroskopem, a zwłaszcza w mikroskopie elektronowym, któremu zawdzięczamy najwięcej odkryć współczesnej cytologii. Anatomicznie komórka jest błoniastym pęcherzykiem wypełnionym licznymi narządami, tzw. organellami. Istnieją komórki jedno lub wielojądrowe. Zaokrąglone jądro zbudowane jest z nukleoprotein. Może być kuliste lub owalne w komórkach o takim właśnie kształcie, dyskowate w komórkach spłaszczonych, może też mieć formę wydłużonej laseczki. Wielkość jądra nie zawsze proporcjonalnie zależy od wielkości komórki i podlega  podobnie jak jego kształt  wahaniom związanym ze stadiami jej rozwoju.

Czym jest komórka?
Komórka stanowi podstawową i najmniejszą jednostkę organizacyjną materii żywej. U ssaków jej rozmiary wahają się od 7 do 40 mikronów (tysięcznych części milimetra). Szacuje się, że na ciało ludzkie składa się około 100.000 miliardów komórek, zróżnicowanych i zgrupowanych w wyspecjalizowane pod względem funkcjonalnym tkanki.

Wewnątrz jądra wyróżnia się dodatkowe substruktury, z których najważniejsze to ją derko i chromatyna. Jąderka występują pojedynczo lub po kilka. Są to zaokrąglone w kształcie ciałka, służące prawdopodobnie jako magazyn rezerw, wykorzystywanych przez komórkę podczas syntezy chromosomów. Chromatyna, intensywnie wybarwiająca się w preparatach histologicznych, występuje zarówno w postaci grudek, jak i zwiniętej wokół siebie samej nici. Stanowi ona podstawowy budulec chromosomów. Nazwą „chromatyna płciowa11 lub ciałko Barra określa się małe skupisko chromatyny, przylegające do jąderka lub do wewnętrznej powierzchni błony jądrowej. Chromatyna płciowa występuje obficiej w komórkach organizmu żeńskiego, powstaje bowiem z 2 sklejonych chromosomów X, czyli chromosomów płciowych żeńskich. Jądro zawieszone jest w „substancji podstawowej”, nukleoplazmie, którą odgranicza obwodowo błona jądrowa. W nukleoplazmie znajdują się 2 związki o zasadniczym znaczeniu dla życia komórki: kwas dezoksyrybonukleinowy (DNA) i rybonukleinowy (RNA). To właśnie DNA i RNA są nośnikami kodu genetycznego, informacji zarówno jedynej i niepowtarzalnej dla każdego osobnika, jak i częściowo wspólnej dla całego danego gatunku. Od kodu genetycznego zależy budowa i funkcjonowanie całego organizmu. Pozostałą część komórki stanowi cytoplazma i liczne, zanurzone w niej, struktury. Cytoplazma przedstawia sobą przezroczystą, galaretowatą masę, otoczoną przez błonę komórkową.Poza jądrem wyróżnia się w niej mitochondria, aparat siateczkowy Golgiego, wodniczki i centrosom. Aparat Golgiego stanowi wydłużony, woreczkowaty twór, umiejscowiony w pobliżu jądra. Wraz z mitochondriami odgrywa on ważną rolę w aktywności chemicznej komórki. Wodniczki są małymi jam kami rozmieszczonymi w cytoplazmie. Gromadzą one „wypracowane” przez komórkę substancje rozpuszczalne zarówno rezerwowe (lipidy, cukry i białka), jak i produkty uboczne jej metabolizmu, oczekujące na eliminację. Centrosom znajduje się tuż przy jądrze i odgrywa zasadniczą rolę we wszelkich ruchach komórki, a przede wszystkim w jej podziale. Poza tym w cytoplazmie wyróżnia się inne mikroskopijne elementy w tak śladowych ilościach, że ich wyodrębnienie umożliwiły dopiero najnowocześniejsze meto dy analityczne. Wymieńmy przykładowo siarkę i chlor oraz sole nieorganiczne niklu, kobaltu, miedzi, złota, żelaza i cynku.

Rola błony komórkowej
Błona komórkowa, gęsta i elastyczna substancja, wyznacza obwodowe granice komórki, a ponadto pełni rozliczne role, Przez błonę zachodzi kontakt komórki z elementami sąsiadującymi oraz wymiana rozmaitych substancji ze środowiskiem. Dzięki szczególnemu zjawisku, jakim jest wybiórcza przepuszczalność błony, komórka ma zdolność do wyboru rodzaju i ilości związków wchłanianych do jej wnętrza, i wydalanych na zewnątrz.

Podział komórkowy
Jedną z zasadniczych właściwości komórki jest jej zdolność do reprodukcji. Zjawisko powstania 2 identycznych komórek z 1 macierzystej nosi nazwę mitozy. Mitoza przebiega w kilku etapach. W pierwszej fazie zanikają jąderka, a centrosom dzieli się na 2 części, wędrujące do 2 przeciwstawnych biegunów komórki. Wokół tych 2 nowych centroso mów tworzą się promieniste prążki, tzw. wrzeciono podziałowe. Luźna chromaty na jądra zbija się w chromosomy, których liczba jest stała i charakterystyczna dla każdego gatunku zwierzęcego  komórka ludzka liczy ich sobie 46.Druga faza charakteryzuje się zanikiem błony jądrowej, przez co nukleoplazma zlewa się z cytoplazmą. Centrosomy łączą się ze sobą przez włókna wrzeciona podziałowego a chromatycznego. W ich strefie środkowej układają się chromosomy i każdy z nich dzieli się na 2 identyczne  istnieje więc przez chwilę podwojona ich liczba, tj. 92.Podczas trzeciej fazy, migracyjnej, obie grupy po 46 chromosomów wędrują powoli wzdłuż wrzeciona w kierunku przeciwstawnych biegunów wyznaczonych przez centrosomy i układają się wokół nich na kształt korony. W czwartej fazie chromosomy obu biegunów powracają do wyjściowej postaci chromatyny. Po jej otoczeniu przez błonę jądrową powstają 2 nowe jądra. W tym samym czasie następuje też  poczynając od środka  rozdzielenie się cytoplazmy wraz z jej pierwotnymi elementami (siateczką, mitochondriami itp.) na 2 równe części. Ostatecznie powstają 2 nowe komórki, gotowe do całkowitego oddzielenia się od siebie.
Tkanki
Namnażanie się komórek i współistniejący proces ich różnicowania prowadzi do tworzenia się tkanek. Każda tkanka składa się w całości z komórek o szczególnej strukturze i określonej funkcji fizjologicznej. Tkanka jest więc jednostką II rzędu (tak jak komórka  I) w budowie ludzkiego organizmu. Istnieją 2 podstawowe grupy tkanek  tkanki parenchymatyczne i mezenchymatyczne. Do pierwszej kategorii zalicza się nabłonki, zbudowane niemal wyłącznie z komórek. Kategoria druga, mezenchy ma, charakteryzuje się z kolei obfitym występowaniem substancji międzykomórkowej. Do tej grupy zalicza się różne rodzaje tkanki łącznej.
Tkanki parenchymatyczne.
Nabłonek okrywający stanowi zewnętrzną powierzchnię ciała ludzkiego, a także wyściela jego jamy wewnętrzne. Składa się on z płaskich komórek ułożonych wielowarstwowo (stąd nazwa epithelium  „bruk warstwowy11).Przykładem może być naskórek, najbardziej zewnętrzna warstwa skóry. Istnieją różne rodzaje tkanki nabłonkowej, np. nabłonek walcowaty rzęskowy, wyposażony w ruchome rzęski, charakterystyczny dla wewnętrznej po wierzchni tchawicy i oskrzeli; nabłonek walcowaty gładki, wyściełający ścianę jelit i wyspecjalizowany w wymianach substancji ze środowiskiem, a także nabłonek gruczołowy, o czynności wydzielniczej. Ten ostatni odgrywa potrójną rolę: wchłania z krwi potrzebne substancje, wytwarza z nich swoistą wydzielinę i wydala ją na zewnątrz komórki. Komórki gruczołowe mają 2 wyraźne bieguny  naczyniowy i wydzielniczy.
Tkanki mezenchymatyczne.
Składają się na nie wszystkie rodzaje tkanki łącznej, bardzo zróżnicowanej zależnie od swej funkcji i umiejscowienia. Tkanka łączna zawsze towarzyszy nabłonkowej, a także wypełnia wszystkie przestrzenie między narządami. Wiele z nich ma odrębne, mocne torebki włókniste oraz wewnętrzne łącznotkankowe struktury podporowe. Tkanka łączna zbudowana jest z gwiaździstych komórek połączonych wypustkami cytoplazmy oraz półpłynną substancją międzykomórkową, otaczającą włókna łącznotkankowe i mięśniowe.